Wanneer een boek wordt opgeheven, kun je als schrijver/illustrator de rechten op je werk terug claimen. Niet alle uitgevers geven daaraan gehoor, bijvoorbeeld omdat ze nog andere dingen met het boek willen. Hoe zit dat precies en hebben die uitgevers gelijk? Dat wil ik graag uitzoeken.
Bij het contract voor een boekuitgave, geeft de schrijver/illustrator de uitgever meestal ook de rechten om het boek op andere manieren uit te brengen, digitaal of als printing on demand (POD). Ook staat er in het contract dat de uitgever het boek tijdelijk in prijs mag verlagen, aanbieden bij een boekenclub of als special aanbieden bij een supermarkt of winkelketen. De uitgever heeft deze rechten nodig om het boek goed te kunnen exploiteren. Nu zijn er uitgevers die stoppen met de normale uitgave van een boek, maar wel willen doorgaan met exploiteren van die nevenrechten. Zo kunnen ze nog iets op de titel verdienen en ze hoeven het boek niet op voorraad te houden bij CB, wat vrij kostbaar is.
Ik ben daar tegen. Al eerder heb ik in zo’n situatie (zie Van schrijver tot bedelaar) een advocaat ingeschakeld en mijn gelijk gekregen. Wanneer een boek niet meer in papieren vorm voor een gangbare prijs wordt uitgeven, moet de schrijver/illustrator mijns inziens zijn rechten terugkrijgen. Het contract is namelijk in eerste instantie voor de papieren uitgave opgesteld en niet voor POD of specials.
Aanleiding voor dit artikel is mijn prentenboek Hieper. Uitgeverij Moon, tegenwoordig onderdeel van uitgeverij Overamstel, heeft dit prentenboek onlangs opgeheven, maar wil de rechten niet teruggeven. Ze beroepen zich op een clausule in het contract waarin staat dat, indien het boek uitverkocht is, ze negen maanden mogen nadenken of ze het opnieuw gaan uitgeven. Mijn boek is niet uitverkocht, maar opgeheven en een normale herdruk is niet aan de orde. Ze gebruiken deze clausule voor de nevenrechten, om het eventueel nog ergens als special te kunnen verkopen.
Ik wil vechten voor mijn rechten (terug) en daarbij ook een voorbeeld stellen voor andere schrijvers/illustratoren. Daarom doe ik een oproep. Zijn er meer schrijvers/illustratoren die hiermee te maken hebben? Van enkele weet ik al dat dit inderdaad het geval is. Graag een mail naar mij of reactie op deze post.
Hieper
Als voorbeeld van deze uitgeefpraktijk zal ik vertellen wat er met mijn prentenboek Hieper is gebeurd.
Het prentenboek verscheen in maart 2011 en kostte € 13,95 in de winkel. De oplage was 2930 stuks. De uitgever beloofde in de aanbiedingsbrochure (klik op de foto om te vergroten) promotie te maken door middel van posters voor de boekhandel en bibliotheek, een prentenboek-app, een gratis app voor de boekhandel en wedstrijd met kans op een iPad. Geen van die dingen kwamen er.
Tot 1 januari 2012 werden er 1354 exemplaren verkocht en 118 weggegeven. Er waren dus volgens mijn royalty-overzicht nog 1458 exemplaren over. Ik verdiende € 830,-.
In juli 2012 lag Hieper ineens voor € 4,99 bij Albert Heijn. Ik wist van niets. Het bleek dat Albert Heijn 4000 boeken had afgenomen. Was er dan een tweede druk geweest? Want zoveel boeken waren er toch niet op voorraad?
Ja, er was inderdaad een tweede druk geweest. Ik had er niets van gehoord en ook niet de 5 exemplaren gekregen die ik normaal bij een herdruk krijg. Ik kreeg die 5 boeken alsnog, maar er stond geen Druk 2 in. De eerste druk was gewoon bijgedrukt. Dat had ik nog nooit meegemaakt. Contractueel zou ik bij een herdruk geïnformeerd moeten worden en de kans moeten hebben nog dingen aan te passen. Ook dat was niet gebeurd.
Met de verkoop van 4000 boeken bij Albert Heijn verdiende ik € 670,-. Veel minder dan met verkoop in de normale winkel.
Die verkoop was overigens volledig stilgevallen en dat is te begrijpen. Een boek mag vanwege de vaste boekenprijs niet voor verschillende prijzen in verschillende winkels liggen. Het boek moet dus overal in prijs verlaagd zijn. Maar terwijl het voor € 4,99 bij Albert Heijn lag, was het via Bol.com en andere winkels nog gewoon € 13,95 te koop. Zelfde boek, zelfde ISBN. Dat mag niet.
Boekwinkels voelen zich dan bedrogen. Ze kopen geen nieuwe boeken meer in. De boeken die ze nog hebben zetten ze in een bak met uitverkoop.
Dus hoe ging het verder met Hieper?
In 2013 werden nog 97 exemplaren verkocht.
In 2014 werden 54 exemplaren verkocht.
In 2015 zijn de laatste 224 exemplaren opgeheven.
Via de website Vaste boekenprijs kun je de prijs van een boek volgen. Hier zie je dat er ook deals met ECI zijn gesloten voor verschillende prijzen, zoals € 2,50 als welkomstaanbieding.
Mijn verzoek om teruggave van de rechten werd afgewezen met de volgende mededeling:
Dat de uitgeverij tot opruiming besluit, betekent niet direct dat de rechten terug gaan naar de auteur. De uitgever zal altijd op zoek gaan naar goede en andere exploitatie mogelijkheden van het werk.
Juist.
Mijn verhaal met Hieper is niet de eerste ervaring die ik met uitgeverij Moon had op dit gebied. met Wil jij… met mij? ging het net zo. Gaat de normale verkoop te traag of kunnen ze ergens hun slag slaan, dan doen ze dat. Of het mag en of het de belangen van hun auteur/illustrator schaadt, lijkt geen rol te spelen.
Waarom wil ik de rechten terug?
Wanneer een boek op dergelijke manier door een uitgever wordt verkracht en uitgebuit, is het voor die uitgever duidelijk van weinig waarde. Ik vind dat mijn boek niet thuishoort bij zo’n uitgever.
De tweede reden is zakelijk. Ik geloof zelf wel in de waarde van mijn boek. Een voorbeeld van wat je met de rechten kunt doen: van Het lettercircus, (zie Van schrijver tot bedelaar) heb ik, nadat ik van uitgeverij Clavis de rechten terugkreeg, een app gemaakt. Deze was zo succesvol dat uitgeverij Delubas een herziene versie van het papieren boek wilde uitgeven, samen met een uitgebreide digibordles. Het is nu een mooi en goed product geworden: een papieren boek, app en digibordles, waar ik trots op ben. En dat wil ik ook voor Hieper.
